Lider
Lider (ingiliscə "leader" — birinci, aparıcı, qabaqda gedən) — qrupda, kollektivdə hamının aparıcılığını qəbul etdiyi nüfuzlu şəxs. İnsanlar qrupu bu şəxsə ən məsul qərarlar qəbul etməyə səlahiyyət verir, o kollektivin daxili təşkilində və fəaliyyətində əsas rol oynayır. Harri Trumana görə, lider başqalarının etmək istəmədiyi və sevmədiyi işləri onlara etdirmə qabiliyyətinə sahib olan adamdır.
Psixologiya elmində liderlərin aşağıdakı təsnifatı vardır:
ruhlandıran lider;
universal lider;
situasiyaya görə lider;
işgüzar lider.
== Liderin xüsusiyyətləri ==
Liderin xüsusiyyətləri dedikdə bu xüsusiyyətlər 3 qola ayrılır:
=== Fərdi (şəxsi) keyfiyyətlər ===
Özünə inam
Aktiv həyat
Təşəbbüskarlıq
Motivasiya
Məsuliyyət
==== İdarəetmə və təşkilatı keyfiyyətlər ====
Rəhbərlik etmək bacarığı
Təşkilati bacarıqlar
Fürsət və təhlükələri görmə perspektivi
Çeviklik, manevr qabiliyyəti
Komanda işini və komanda üzvlərini qorumağa hazır olmaq
===== Psixoloji və sosial keyfiyyətlər =====
Ədalət
Ardıcıllara özlərini inkişaf etdirmək və təsdiqləmək üçün şərait yaratmaq
== Liderlərin fərqi ==
formal lider — o situasiyaya turduğu vəzifəyə görə təsir edir;
qeyri-formal lider — o situasiyaya qabiliyyətinə, məlumatlılığına və ya hansısa xüsusiyyətinə görə təsir edir.
Liderlərin fəaliyyət stili aşağıdakı kimi olur:
avtoritar - ciddi intizam tətbiq edilir, dəqiq vəzifə bölgüsü olur, onunla mübahisə edilmir, qrupun rəyinə qulaq asılmır, hamı onun qərarına tabe olmalıdır;
demokratik - qrup üzvləri ilə məsləhətləşmələr aparılır, qrupun rəyi əsas götürülür, səlahiyyətin bir hissəsi qrupun digər üzvlərinə verilir;
anarxik - qrupda intizam yoxdur, qərarlar xaotik qəbul olunur, liderlər tez-tez dəyişir, hər hansı qərar icrasına nəzarət yoxdur.
Lider formal, yaxud da qeyri-formal ola bilər. Formal lider təyin edilir, onun qərarları rəsmi lider olduğuna görə yerinə yetirilir. Qeyri-formal lider rəsmi qruplarda qərar qəbulunda birbaşa iştirak etmir. Вununla belə onun rəyi daima bilinir və təsir imkanına malikdir.